Geachte donateurs, 2021 was voor Stichting De Koetsewagen een bewogen jaar: het overlijden van stalhouder Kuipers, waarover verder in dit bulletin een In Memoriam, en door Corona minder ritten met de rijtuigen. Positief was de schenking van trouwcoupé de Clarence. Op zaterdag 17 september houden we als Stichting De Koetsewagen de in het vorige bulletin al aangekondigde Open Dag. Deze vindt plaats op het terrein van Borg en Nationaal Rijtuigmuseum Nienoord, waar momenteel een groot aantal van onze rijtuigen gestald staan, en sluit aan op de dan ook georganiseerde Culturele Uitmarkt Westerkwartier. De Open Dag is bedoeld om donateurs en belangstellenden kennis te kunnen laten maken met de recent door de Koetsewagen verworven rijtuigen, waaronder de Postkoets, Kimmanlandauer en Clarence. Daarnaast presenteren we uit onze collectie onder meer de Blauwe glaslandauer, de Berline de Bunk, de kerkbrik, gele Jan Plezier, en de nog verder te restaureren lijkkoetsen Thanatos en Mors.

Graag nodigen we u hiervoor uit. Nadere informatie en details over de Open Dag zullen vermeld worden op onze website: https://www.koetsewagen.nl/. Al onze inspanningen voor de collectie rijdende rijtuigen zijn niet mogelijk zonder uw financiële steun, waar we heel blij mee zijn. Die hebben we nodig voor de huur van depotruimte voor onze koetsen, beperkte PR(website, bulletin), en met wat er dan rest de kosten van reparatie en restauratie. Bijvoorbeeld voor een bijdrage aan de restauratie van de Thanatos en Mors. Daarnaast zoeken we nog opslagruimte voor een paar rijtuigen die aan restauratie toe zijn. Graag uw hulp hierbij, en/of u uw welkome financiële steun in de vorm van uw donatie (minimaal € 20,- p.j.) op NL26ABNA0571439896. Op voorhand dank voor uw donatie en steun, en graag ziens tot op de Open Dag op zaterdag 17 september op Nienoord. Met hartelijke groet, Mertijn Dijkstra Voorzitter

INHOUD:

1 Voorwoord

2 In Memoriam Stalhouder Kuipers

3-4 Van paardentractie naar Automobiel

4 2e deel inventaris De Koetsenwagen

4 Onze Koetsenbouwers

5 Uw aandacht voor: De Clarence

5 Data rijtuig-evenementen

IM MEMORIAM STALHOUDER KUIPERS

Met leedwezen hebben wij kennis genomen van het overlijden van Jan Kuipers, die zo'n belangrijke plaats in ons leven heeft ingenomen, door alle koetsentochten die hij sinds 1976 mogelijk heeft gemaakt. En door het feit dat door hem de stalhouderij door kon blijven gaan en blijven bestaan. Zijn organiserend vermogen en rust bij het aanspannen van grote optochten gaven vertrouwen in de goede afloop van al deze tochten. Hij had tot op zeer hoge leeftijd een zeer werkzaam leven waarbij hij tot het laatst toe helder was. Moge hij nu na zijn laatste tocht ook rust vinden. Jan Kuipers heeft altijd tuigpaarden gehad voor bijvoorbeeld concoursen in het Stadspark En dat was dan ook de reden dat stalhouder van Bergen bij grotere optochten altijd een beroep op Kuipers kon doen voor de ontbrekende paarden. De stalhouderij, in dit geval van Bergen, leverde de extra koetsen. In 1976 kon van Bergen als stalhouder het hoofd niet meer boven water houden. Een projectgroep heeft toen een halfjaar elke week op het stadhuis vergaderd bij dhr Wolf op de afdeling voorlichting hoe het verder moest met als resultaat veel akties, posters-verkoop etc, om het koetsgebruik te stimuleren, maar toen van Bergen plotseling toch ging stoppen en boeldag ging houden, werden de koetsen wel gered, want die waren van de Stichting, maar een stalhouderij met paarden was er niet meer. En toen kwam dhr Jan Kuipers die zelf al veel paarden had. Hij bood aan de stalhouderij op zich te nemen. Hij kocht nieuwe tuigen en paarden. En zo ging Stalhouderij Kuipers van start. De stallings-locatie van de koetsen was toen nog de boerderij bij Groenestein in Helpman. Van daaruit werd gereden, later kwam daar Wim van Dijken te wonen die koetsier was bij Kuipers. Een tiental jaren later werd de boerderij door de gemeente aan de stichting Stadsherstel verkocht, die het doorverkocht aan een particulier en zo ging toen voor de Stichting de Koetsewagen deze markante plek verloren. Jan Kuipers oefende zijn bedrijf uit aan de Friesestraatweg, in de tweede boerderij vanaf de stad. Bij de eerste boerderij vanaf de stad, het zogenaamde ‘Hooihuis', had een nieuwe bijschuur; hier stonden ook koetsen gestald en konden wij als stichtingsbestuur restauratiewerkzaamheden doen, steeds gesteund door de familie Kuipers. Hij kon een nieuwe schuur naast zijn eigen boerderij laten bouwen voor de stalling van rijtuigen, na een landruil voor een fietspad.







Hier stonden de gerestaureerde koetsen van de stichting De Koetsewagen, maar ook de postkoets de ‘Perseverance' van Kuipers zelf, waar hij zeer aan verknocht was. In later jaren had hij steeds minder paarden op stal. Het kon simpelweg niet uit, maar bij grote evenementen kon hij voor paarden een beroep doen op dhr Luining en de laatste jaren op stalhouder Prins die hem erg geholpen heeft. Toch bleef hij rijden, ook toen hij een laddertje nodig had om op de bok te komen. Nog ver boven de leeftijd van 90 jaar zat hij op de koets, maar toen Corona kwam en niets meer kon, moest hij er noodgedwongen mee stoppen.
Voor vier andere in memoriae over dhr Kuipers
in de kranten zie onze website:
www.koetsewagen.nl/koets/uitvaart-Kuipers.php

VAN PAARDENTRACTIE NAAR AUTOMOBIEL.

Wanneer kwam de ommekeer van paardentractie naar zich zelf voortbewegende automobiel? Vijfduizend jaar lang was het paard de voortbewegingskracht waarmee de mens zich snel kon verplaatsen. En de laatste honderd jaar daarvan kwamen er nog steeds verfijningen in het ontwerp van wagens. Toch zullen de berijders van Egyptische strijdwagens niet veel langzamer of sneller gereden hebben dan de koetsiers in de 19e eeuwse koetsen. Het paard was de bepalende factor. En dan komt de stoommachine waarmee de snelheidbegrenzing werd doorbroken. De trein verdrijft het paard bij de postdienst al in 1840. Overigens, men had in 1802 al een ontwerp van een stoomwagen gemaakt, nog voor de trein tot ontwikkeling kwam Het sturen hiervan is nog niet uitontwikkeld. De trein werd door het spoor gestuurd en een koets door het gemende paard.
Ontwerp Stoomkoets van Trevithick en Vivians uit1802

Het duurt tot 1890 dat de eerste auto's met een stuur komen, aan het van het eind van die eeuw. Daimler, Dion Bouton, Spijker etc. En er zijn ook al elektrische auto's:

een elektrificeerde Hansomcab van Carriage and Gaggon uit 1896 en een elektrische coupé, de Elektrobat uit 1895.

De actieradius zal niet groot geweest zijn.
Locomobielen metstuurmechanisme met kettingen

En wat vind u van deze Dion-Bouton ballasttrekker hieronder?
Dion-Bouton ballast-trekker

Maar ondanks al deze ontwikkelingen: rond 1903 rijden overal gewoon koetsen en dan plotseling rond 1920 overal auto's. Rond 1910 is het halfhalf . Hiervan laten we hieronder iets meer zien:
Londen 1903

Londen 1920

Dit zijn still's uit de filmpjes op onze website: www.koetsewagen.nl

Gelijk met het verdwijnen van de koetsen verdwijnen ook de stalhouderijen en zo zijn daarvan nu maar een paar over. De reden dat de Stichting De Koetsewagen werd opgericht.

TWEEDE DEEL INVENTARIS
DE KOETSWAGEN:

BERLINES

De zeven nog te restaureren Berlines werden in het vorig nummer besproken.

LANDAUERS

Blauwe glaslandauer

type zaklandauer, type 1880

bouwer: Hermans, is gerestaureerd

Eva rode glaslandauer

type Schuitlandauer, rond 1900

bouwer: K Bouman, is bijna voltooid.

Blauwe landauer,

type zaklandauer, na 1884

bouwer: Kimman, is gerestaureerd.

Crême Calèche

type calèche met statiebok, na 1892

bouwer: K Bouman, is gerestaureerd

COUPÉES

Rode Coupé

type coupé trois quarts, na 1888

bouwer: Mudde, te restaureren

Coup Witzand

type coup trois quarts

bouwer: Hermans, is gerestaureerd

Clarence

type clarence-coup

bouwer: onbekend

BRIKKEN

Brik Savernin-Lohman, met afneembare kap

type kerkbrik

moet geschilderd, is nog niet klaar

Glazen brik

10 persoons, is gerestaureerd

JAN PLEZIERS

Groene Jan Plezier,

is gerestaureerd

Gele Jan Plezier,

is gebruiksklaar

POSTKOETS:

is gebruiksklaar

LIJKKOETSEN:

moeten beide nog geschilderd en
gestoffeerd en van zwart beklede galabok voorzien worden.

Kleine lijkkoets: ‘Mors'

empirestijl, wordt gerestaureerd

Grote Lijkkoets: ‘Thanatos'

romantische stijl, met engeltjes op de hoeken

moet nog opgeknapt.

KOETSENBOUWERS VAN ONZE KOETSEN:

G.M. van Beurden: 1901-1919 Den Haag

Dodo

(de bouwer staat op de wieldoppen)

G. Mudde Amsterdam 1888 -1983

Sophie glasberline en de Rode Coup

M.L.Hermans &Co 1839 tot 1927
(1868: 155 werknemers, 1877 afgebrand)

BunkII Huninga,

Blauwe glaslandauer

Witzand coup

F.H. Lathouwers Den Bosch 1848 -1917

Bunk III: blauwe berline

Bunk I ook?

K Bouman Groningen 1892-1911

Eva rode glaslandauer

Crème Calèche

Kimman v.a. 1884, Haarlem

Kimman Landauer