To UK/US English






de
Koetse
wagen







Inhoud:
1 Voorwoord | 2 Huldiging stalhouder Kuipers. |   Postkoetsdiensten | 3 vervolg postkoetsdiensten, |   Ongelukken |   Restauratie voortgang |
  Galaberline Twickel | 4 Collingspatentas |   Wielsleutel, Wagenwip en Wieldoppen |   Coach-as | 5 Uw aandacht voor: de postkoets | 6 Colofon
Donateurbulletin Koetsewagen 2017


Geachte donateurs,
Namens het bestuur wil ik u in de eerste plaats bedanken voor het feit dat u ons als donateur steunt bij het in stand en in goede staat houden van onze collectie rijtuigen. Met uw gift helpt u ook restauraties aan koetsen bekostigen waarmee op dit moment niet meer gereden kan worden. Dit betreft de volgende koetsen: Naast de zich vorderende restauraties van de Berline “Dodo” in het Nationaal Rijtuigmuseum op de Borg Nienoord in Leek en van onze glaslandauer “Eva” zijn er vergevorderde plannen om de kerkbrik die we vorig jaar aan de collectie mochten toevoegen te voorzien van geheel nieuwe bekleding. Daarnaast hebben we voor de Dodo reeds geruime tijd de wens om deze te voorzien van facet geslepen ruiten. Met uw donatie dit jaar draagt u onder meer hieraan bij, en geeft u het jaar 2017 een extra feestelijk tintje. Waarom extra feestelijk? Omdat Stichting De Koetsewagen dit jaar 40 jaar bestaat en de koetsen al die jaren tot op de dag van vandaag heeft kunnen laat rijden. Net als andere jaren is de minimumdonatie vastgesteld op 20 euro. Als u echter bijzondere aandacht aan deze veertig jaar wilt besteden dan kunt u bijvoorbeeld denken aan dat getal eenmalig in euro’s als donatie…..
Naast dat dit onze huidige plannen helpt verwezenlijken motiveert dit ook de vrijwilligers die zich hiervoor, vaak al jaren, belangeloos inzetten. Welk bedrag het ook wordt, dank alvast voor uw steun!

Mertijn Dijkstra
Voorzitter

Inhoudsopgave
1 Voorwoord
2 Huldiging stalhouder Kuipers.
  Postkoetsdiensten
3 vervolg postkoetsdiensten,
  Ongelukken
  Restauratie voortgang
  Galaberline Twickel
4 Collingspatentas
  Wielsleutel, Wagenwip en Wieldoppen
  Coach-as
5 Uw aandacht voor: de postkoets
6 Colofon


Stalhouder Kuipers 90 jaar

Huldiging Stalhouder Kuipers

In december is Stalhouder Jan Kuipers gehuldigd vanwege zijn 50-jarig jubileum als stalhouder en zijn aanstaande 90ste verjaardag. Dit gebeurde tijdens een bijzondere bijeenkomst in Museum Nienoord, Borg en Nationaal Rijtuigmuseum in Leek.

In een overvolle Balzaal bood burgemeester Hoekstra van Leek hem het daarvoor uitgegeven fotoboek aan dat samengesteld is met de hoogtepunten uit zijn rijke carrière. Het boek werd door zo‘n 50 aanwezigen nabesteld. Het Dagblad van het Noorden wijdde een artikel aan de huldiging, TV Noord maakte een reportage en vervolgens kwam ook ‘Hallo Nederland’, een actualiteitenprogramma na het 18 uur Journaal, naar het Hoge Noorden om Kuipers op de bok te filmen. Tot de geïnterviewden behoorden naast de heer en mevrouw Kuipers ook koetsier Jan van der Velde en museumdirecteur Geert Pruiksma. Zo haalde stalhouder Kuipers zelfs het landelijke nieuws, als oudste nog actieve stalhouder in Nederland.

Postkoets diensten

In 1784 wordt op initiatief van John Palmer de engelse postkoetsdienst opgericht die zo snel en succesvol is dat binnen en paar jaar in heel Engeland geregelde postkoetsdiensten lopen en overal in Europa dit initiatief nagevolgd wordt. Tevoren werd de post meestal per paard bezorgd. Op zo’n postkoets had de postiljon achterop een kleine zitting met naast zijn hoorn ook een geweer en twee pistolen. De postkoets had voorrang en hoefde geen tol te betalen. Daarom werd het hoornsignaal afgegeven, dat was C-G-C-E-G. De postdiensten werden nog sneller na 1815 toen de wegen veel beter werden door McAdam (keien, grint en steenslag) en stopten in 1840 toen ze verdrongen werd door de trein. (Tarmac-= Mcadam met teer is er sinds 1903. Het alternatief was een straatweg met klinkers). Het rijden met zo’n grote koets bleef in gebruik bij rijke particulieren en ze heette dan een private drag. De zitting achterop was nu voor meer personen.

mailcoach

private drag

Ze werden ook ingezet voor hobbyritten tussen hotels. Hieruit onstaan dan races voor roadcoaches van af ongeveer 1860, met als hoogte en eindpunt de race naar Crystal Palace Olympia in 1909, waar de Perseverance de winnaar werd.
Deze races bleven populair tot 1954. De z.g. roadcaoches hadden een dichte massieve achterzitting.

Ongelukken


Koetsen sloegen vroeger in 17 en 18e eeuw vaak om toen ze nog hoog hingen in riemen boven de flêche. Soms maakte men ze dubbel zo zwaar als voor de constructie nodig was, om de stabiliteit te verbeteren. Bij een koninklijke statiekoets hadden alle overdadige ornamenten ook het doel bij te dragen aan het gewicht.

Restauratie voortgang

De restauratie van de statieberline Dodo I verloopt gestaag en voorspoedig. Alle panelen zijn weer aanwezig, de ramen moeten nog geslepen glas krijgen, zo gauw de frames daarvoor klaar zijn wordt dat afgemeten. En de statiebok moet nog gemaakt.
De glaslandauer Eva die in Kollum bij een rijtijgbouwer staat gaat wat trager maar daar komt toch ook langzaam het einde inzicht.

Gala berline

Twee jaar geleden schreven wij over een tocht naar Rusland van Sophie Wassenaer van Obdam en we maakten toen een veronderstelling hoe de koets waarmee ze reden eruit kon hebben gezien We zaten er niet ver naast, die koets stond al die tijd al in het rijtuigmuseum in Leek en is onlangs gerestaureerd, ze staat nu tijdelijk geëxposeerd in kasteel Twickel.



voor de restauratie
(het bobbeltje op de
achterwand is de
kast voor zwaarden en
pruiken.)



en na de restauratie

De Collings-patentas

Vanaf 1865 worden de meeste koetsen gebouwd met een collingspatent as.( ontworpen in 1850) de eerste as die precies afstelbaar is met dubbele moeren.


De collingspatent-as heeft nog geen kogellagers maar moet het hebben van zuivere passing en goede smering doormiddel van een oliereservoir in de wieldop en in een gleuf op de as. Een leertje achter op de as, aan de kant van de wagen moet het lekken van olie verhinderen.

De Collingspatent as moet regelmatig gesmeerd worden, waarbij het wiel er moet worden afgenomen, met behulp van een wagenwip.

Wielsleutel wagenwip en wieldoppen

Bij elke koets met een collingsas hoort een eigen wielsleutel.
wielsleutel past op wieldop en de moeren

wagenwip om het wiel los van de grond te krijgen.



De wieldop van onze Dodo I van Beurden Den Haag
Hieraan kan men zien wie de bouwer van de koets was. Er zijn verder in onze rijtuigcollectie wieldoppen van Van Eck Amsterdam, Mudde Amsterdam, M.L.Hermans Den Haag, Cook & Holdway Londen, van Aken freres Antwerpen, Lathouwers ‘s Hertogenbosch, K.Bouman Groningen, Haar Velp. Cook & Holdway was de bouwer van de allereerste Brougham (coupé). Van M.L.Hermans, ook erg beroemd, hebben we meerdere koetsen.

Coach-as

Een postkoets heeft een beetje ander soort as een coachas
Bij de coach as van een postkoets zitten de moeren aan de achterkant, de askant.

Aandacht voor... de postkoets

Een afwijkende koets in deze rubriek want de postkoets is geen eigendom van de stichting de Koetsewagen, echter hij is wel veel gebruikt bij de stalhouderij en dus eigenlijk onmisbaar in onze verzameling. Alleen over welke postkoets zullen we het hebben? Sinds de oprichting in 1964 had de Stalhouderij een postkoets in bruikleen van D. Jz.Termaten, deze was echter overgedragen aan het Rijtuigmuseum en na een restauratie-beurt in 1980 niet meer beschikbaar.
Jan Kuipers kocht toen een postkoets van J.W. van Dijk uit Emmeloord. Deze kwam uit Engeland.
De Perseverance gebouwd door F & R Shanks London. Dit was een typische roadcoach. Zoals eerder in dit nummer vermeld, werden deze gebruikt voor postkoets wedstrijden van hotels op het platteland naar Londen. Er kunnen 4 personen binnenin en 11 bovenop
Er zitten glazen ramen in, maar ook kan in plaats daarvan een houten luikje dicht geschoven worden voor de nachtritten.
De Nimrod bouwjaar 1907, nu in Amerika,
ook door F&R Shanks, identiek aan de Perseverance.
De Perceverance is waarschijnlijk wel iets ouder, gezien de bekleding en zittingen.
De routeplaat op de Perseverance. Dezelfde namen staan op de buitenkant van de koets.

Uw donatie aan "De Koetsewagen" is aftrekbaar voor de belasting! Graag wijzen we u op de status van culturele ANBI van Stichting De Koetsewagen, waardoor er een extra giftenaftrek geldt: particulieren mogen in de aangifte inkomstenbelasting 1,25 keer het bedrag van de gift aftrekken. Ondernemingen die onder de vennootschapsbelasting vallen, mogen 1,5 keer het bedrag van de gift aftrekken in de aangifte

Hierbij meld ik me aan als donateur van de Stichting 'De Koetsewagen'

Naam: ...............................................................................
Adres: ...............................................................................
Postcode: .............................. Woonplaats: ............................
Mijn donatie a 20,- per jaar maak ik over op de bankrekening van de Stichting 'De Koetsewagen'.
Na mijn betaling ontvang ik eenmaal per jaar het blad 'De Koetsewagen'.

.............................. .............................. .............................
(plaats) (datum) (handtekening)

Een rijtuig zorgt voor een stijlvolle verlevendiging van het landschap. Het accentueert de cultuur en de historie waar Groningen zo rijk aan is.
Laten we er met z'n allen voor zorgen dat dit stuk cultuurbezit niet verloren gaat en dat we nog tot in lengte van dagen kunnen genieten van de prachtige aanblik die een koets ons in de straten biedt.











           Komt de postkoets over de brug?

Het bestuur van de stichting 'De Koetsewagen ' bestaat uit:
Voorzitter: S.M. Dijkstra Administratief adres: J.A. Buiskool
Secretaris: J.A. Buiskool Sicke Benninghestede 20
Penningmeester: R. de Vos 9804 SB Noordhom
Leden: A Ramaker
H. Rijlaarsdam-Sikma Bankrekening 57.14.39.896
R.Prummel Iban-rekening NL26ABNA0571439896
Techn. Commissie: M.J. Stok Stichting De Koetsewagen heeft de ANBI-status
assisterend: H v.d. Werff
_______________________________________________________________________________
Stalhouderijen:*Stalhouderij J. Kuipers Friesestraatweg 424 9746 TL Groningen tel.050-5774438
*Stalhouderij Nieboer v.d.Duyn v Maasdamweg 274a 9602 VT Hoogezand tel:0598-320888
*Stalhouderij Biessum De Ransel 1 9931 BT Delfzijl tel:0596-614680
Inhoud:

1 Voorwoord | 2 Huldiging stalhouder Kuipers. |   Postkoetsdiensten | 3 vervolg postkoetsdiensten, |   Ongelukken |
  Restauratie voortgang |   Galaberline Twickel | 4 Collingspatentas |   Wielsleutel, Wagenwip en Wieldoppen |   Coach-as |
5 Uw aandacht voor: de postkoets | 6 Colofon