Geachte donateurs, |
Terwijl het jaar bijna om is berichten we
namens Stichting De Koetsewagen u graag over
de ontwikkelingen rond de rijtuigen. Een
belangrijke op dat punt is de samenwerking met
het Museum Nienoord, Borg en Nationaal
Rijtuig Museum in Leek op het gebied van de
restauratie van één van de koetsen van Stichting
De Koetsewagen.
Omdat het museum de wens heeft om naast haar
gewone collectie ook te gaan beschikken over
koetsen waarmee gereden kan worden kwamen
ze in contact met onze stichting. Dit heeft
geresulteerd in een overeenkomst waarbij één
van de koetsen van de Koetsewagen eerst dient
als restauratie/herstelobject, en daarna als
bruikleen bij het museum beschikbaar is voor
ritten met museumbezoekers bij het museum.
Dit sluit naadloos aan bij onze doelstellingen.
De koets die we hier samen voor gekozen
hebben is de Dodo 1. Zie elders in dit bulletin
|
voor meer informatie over dit rijtuig. Inmiddels
is deze koets door ons overgebracht naar het
museum. De verwachting is dat over een aantal
weken met de eerste werkzaamheden gestart kan
worden.
Omdat we voor deze koets nog wel wat extra
kosten verwachten roepen we u van harte op ons
hierbij financieel te steunen.
Met uw donatie zorgt u er niet alleen voor dat
we in Groningen blijven beschikken over deze
historische koetsen, een collectie die qua typen
ook een bijzonder karakter heeft, maar ook dat
we deze beschikbaar houden voor een ieder om
mee te rijden. En zo al meerijdend of toekijkend
te genieten van dit rijdende historische erfgoed.
De minimumdonatie is gesteld op € 20,-, maar
een grotere donatie voor de Dodo 1 is dit jaar
van harte welkom.
U alvast dankend voor uw steun,
Met vriendelijke groet,
Mertijn Dijkstra
voorzitter
INHOUDS OPGAVE
- - voorwoord
- - landbouwerktuigen met paardentractie
- - tentoonstelling rijtuigmuseum
- - samenwerking met rijtuigmuseum
- - koetsentocht Nienoord- Terheijl-Mensinge
- - uw aandacht voor de Dodo I
- - de Caleche tentoongesteld in Maartenshof
|
|
LANDBOUWWERKTUIGEN /PAARDENTRACTIE
In dezelfde tijd dat de koets zijn hoogtepunt
bereikte ontwikkelden zich parallel allerlei door
paarden getrokken landbouw werktuigen voor
gebruik op de zware kleigronden in Groningen
Gronings warmbloed
Hiervoor waren sterke paarden nodig, het
Gronings-Oldenburgse warmbloedpaard was
blijkbaar bij uitstek geschikt. Het alternatief
was het Belgisches koudbloed trekpaard, dat
ook heel veel gebruikt werd.
Belgisch koudbloed trekpaard
Op landbouw tentoonstelling in 1913 in Den
Haag waren de helft van de inzendingen van
Groningse fokkers. Ook werden daar de laatste
snufjes op werktuig gebied getoond
door de Gron. firma Boeke en Huidekoper
|
Omdat de aftak-as op de tractor nog niet bestond
werd een beweging van het werktuig door
tandwielen vanaf de wiel-as overgebracht, zodat
ook een door paarden getrokken werktuig iets in
beweging kon zetten: harken van het hooi met
bijvoorbeeld de Eureka hooischudder.of de
maaimachine voor gras met vingerbalk en de
graanmaai machine hieronder:
Osborne-Kirby Zwadmaaier
Deze legde het graan in schoven klaar
doormiddel van de rondraaiende borden en
harken. Ter hoogte van de messen liggen die
dan horizontaal, maar verderop bij het wiel en
de menner draaien ze als het ware onderaan over
een heuveltje omhoog geduwd, verticaal, zodat
menner en wiel niet geraakt worden. De
schoven konden daarna door de bindsters die er
achteraan liepen gebonden worden. De
zelfbinder waarbij ook dat niet meer nodig was
kwam pas later, dan kwamen de schoven al
gebonden uit de machine. De schoven moesten
daarna nog in ‘hokken’ van 2 rijen van 6 is dus
12 schoven gezet worden, die later met de
wagen opgehaald konden worden
zaaimachine
|
|
Bij machinaal zaaien ging veel minder zaad
verloren, omdat alleen zo precies de juiste
afstand van de rijen kon worden bepaald,
wat met handmatig zaaien met bijvoorbeeld een
zaaiviool niet kon. De plaatjes stammen uit het
handboek voor de Nederlandse landbouw en
veeteelt van Geert Reinders (jr) van 1877.
Als de boer klaar was met het werk kon het
Groninger paard ook voor de koets gespannen
worden. Een ‘Prins-Albert’was een daarvoor
veel gebruikt (half open) rijtuig
Prins Albert
Groninger Barouchette
Door sommige Groninger boeren werd hiervoor
de Groninger Barouchette ingezet,
Een heel wonderlijk rijtuig lijkend op een
verlengde kerkbrik,zodat de koetsier beschut zit,
maar nee, dan toch meer een coupé want de
deuren zitten aan de zijkant en ook nog met
(schijn)kapijzers van een landauer, die echter
niet functioneel zijn.
Tilbury (friese type)
|
maar misschien werd voor korte tochtjes toch
vaak de tweewielige halfopen Tilbury gebruikt,
die bij vrijwel iedere boerderij met paarden wel
aanwezig was.
RIJTUIG MUSEUM
Door inzet van museumstaf en vele vrijwilligers
bij het rijtuigmuseum is er sinds dit jaar een
bijzonder mooie nieuwe tentoonstelling
‘Bestemming Bereikt’ in de Termatenhal. Deze
vertelt niet alleen het verhaal van de reis met
een rijtuig vanuit de borg als buitenplaats naar
de stad, maar ter plekke biedt het ook de
mogelijkheid om zelf de teugels in handen te
nemen. Deze schitterende expositie heeft dit jaar
al veel bezoekers getrokken.
SAMENWERKING MET HET RIJTUIGMUSEUM
In het museum komt in het kader van een
gezamenlijk project van het museum met ISD
Noordenkwartier een rijtuigherstel-werkplaats.
Doel van ISD Noordenkwartier is het
re-integreren van langdurig werk-zoekenden.
Omdat er naar verwachting binnen afzienbare
tijd een gebrek aan mensen met ambachtelijke
en technische vaardigheden zal ontstaan, is de
focus van dit traject gericht op het opdoen van
ervaring hiermee. Voor het museum betekent dit
dat er een werkplaats komt waar rijtuigen
hersteld worden, een extra attractie voor haar
bezoekers die dit proces kunnen volgen.
De rijtuigherstelwerkplaats is de afgelopen
periode gebouwd in het museumdepot, waar een
deel van de rechtervleugel voor beschikbaar is
gesteld. Ramen zorgen ervoor dat de
werkzaamheden in de werkplaats ook te volgen
zullen zijn voor museumbezoekers in het depot.
Inmiddels zijn de bouwwerkzaamheden
afgerond en vindt de afbouw en inrichting
plaats.
|
|
ROUTEBESCHRIJVING KOETSENTOCHT
langs de drie landgoederen Nienoord, Terheijl
en Mensinge.
Deze koetsentocht vertrekt bij museum
Nienoord, het rijtuigmuseum. Na het verlaten
van de bebouwde kom van Leek en Nietap
bereiken we al spoedig via de Natuurschoonweg
landgoed Terheijl, Bekend is dat de Aduarder
monniken hier een stuk hoogveen bezaten, waar
vanaf 1200 turf werd gegraven. Eén van de
meest afgelegen uithoven had de naam ‘De
Helle', ook wel ‘Ter Helle’en later verbasterd
tot Ter Heijl. Het werd vooral bewoond door
monniken die de kloosterregels hadden
overtreden.
In de loop der tijd ontdekten zij bij
werkzaamheden op de velden dat op sommige
plaatsen een dikke kleilaag in de bodem zat.
Niet ver van huize Terheijl werd een tichelarij
gesticht die de abdij in Aduard van bakstenen en
dakpannen voorzag.
Via Nieuw-Roden rijden we naar Roden, en
daar rijden we langs de Brink en de havezate
Mensinge door het Mensinge Bos, en komen
dan in het beekdal van het Lieversche Diep. Het
Lieverense Diep is nog zo'n authentieke Drentse
beek die ten zuiden van het Mensingebos door
het landschap slingert. Het is vernoemd naar het
esdorp Lieveren. Na Lieveren rijden we door
een opvallend open landschap naar Langelo.
Langelo is een van de kleinste brinkdorpen van
Drenthe. Oorspronkelijk lag zo'n brink aan de
rand van het dorp (vergelijk het Engelse brim =
"rand") waar de koeien en schapen 's avonds en
's ochtends bijeenkwamen. Door de groei van de
dorpen kwam die brink later vaak in het centrum
van het dorp te liggen en vonden op de brink
wel markten plaats. Langelo is ook bekend
vanwege de ondergrondse gasopslag, bedoeld
om bij piekbehoeftes te voorzien. De route voert
hierlangs richting Een. We passeren dit dorp met
zijn bijzondere naam. Oorspronkelijk heette het
dorp Ede of Eden…
|
Na de lunchstop rijden we door Een en komen
we na enige tijd in het dorp Steenbergen. De
naam van het dorp is afgeleid van het vlak bij
het dorp gelegen hunebed, waarvan de Drentse
benaming stienbarge is. Terug in Roden rijden
we over het zandpad genaamd Windgat naar de
Havezate Mensinge die u kunt bezoeken.
Van 1480 tot 1721 was het bezit van de
Groningse familie van Ewsum, die ook eigenaar
was van de landgoederen Nienoord en Terheijl.
Deze rit zal ook wel eens door die familie
gereden zijn, als ze langs hun huizen gingen.
Van Roden naar Leek rijden we over de
Leeksterweg, en later over de J.P. Santeeweg.
Op 01-01-1900 werden de tolgelden op de weg
Roden-Nietap opnieuw vastgesteld. Deze
werden:
- Voor elk los paard of muilezel f. 0.04.
- Voor elk paard, rundbeest of muilezel,
aangespannen voor een rij- of voertuig met 2 of
4 wielen of voor sleden f. 0.08
- Voor 1 of 2 paarden aangespannen voor een
wagen uitde landerijen zelve, hooi halende, voor
heen en terug voor ieder paard f. 0.02½
Aan het einde
hiervan zijn we weer
terug in Nietap, en
vervolgens op landgoed
Nienoord.
|
|
UW AANDACHT VOOR DODO 1 IN HET RIJTUIGMUSEUM
DE GALABERLINE DODO-I
Omdat de Dodo-I in restauratie gaat toch nog
een keer opnieuw onze aandacht voor deze
Berline. Ze is al naar het restauratie atelier op
Nienoord gebracht.
Het interieur is erg
fraai, maar er zitten
verraderlijk verrotte
plekken in de lijst
boven het portier en
het zijraam.
De palfreniersplank
achterop de koets
komt van de Dodo II,
de eigen is verloren
gegaan
Een statiebok te
maken volgens het model dat wij in opslag
hebben kan het plaatje vervolmaken.
|
In een volgend bulletin in 2014 zullen we u
op de hoogte houden van de vorderingen
rond de restauratie van de Dodo 1. Maar u
kunt natuurlijk zelf ook een kijkje komen
nemen. Het museum is in december in de
weekenden en de kerstperiode geopend op:
- -7december
- - 15 december (Kerst op Nienoord)
- - 20/21/22 en 27/28/29 december
- -3/4/5 januari 2014
Het museum is geopend van 11.00 uur tot
17.00 uur. Voor meer informatie zie:
http://www.museumnienoord.nl
TENTOONSTELLING CALECHE TER
GELEGENHEID VAN KRONING
Omdat in onze crème calèche alle 3
koninginnen: Juliana, Beatrix en Maxima
gereden hebben, stond deze koets dit
voorjaar enkele weken opgesteld in de hal
van verpleegtehuis Maartenshof.
|
|
Hierbij meld ik me aan als donateur van de Stichting 'De Koetsewagen'
Naam: ...............................................................................
Adres: ...............................................................................
Postcode: .............................. Woonplaats: ............................
Mijn donatie a 20,- per jaar maak ik over op de bankrekening van de Stichting 'De Koetsewagen'.
Na mijn betaling ontvang ik eenmaal per jaar het blad 'De Koetsewagen'.
.............................. .............................. .............................
(plaats) (datum) (handtekening)
Een rijtuig zorgt voor een stijlvolle verlevendiging van het landschap. Het accentueert de cultuur en de historie waar Groningen zo rijk aan is.
Laten we er met z'n allen voor zorgen dat dit stuk cultuurbezit niet verloren gaat en dat we nog tot in lengte van dagen kunnen genieten van de prachtige aanblik die een koets ons in de straten biedt.
|
|
