To UK/US English






de
Koetse
wagen







Inhoud:
Voorwoord | Huldiging_oprichter | Open_monumentendag | Lustrum tocht Pragmaticum lllustre 1954-2008 |
De_Rode_coupé_'Mudde' | opgave Donateurs
Donateurbulletin Koetsewagen 2008

Geachte donateurs,
Terwijl het seizoen voor de koetsen-tochten haar einde nadert informeer ik u graag over de ontwikkelingen binnen Stichting De Koetsewagen. Het jaar begon goed met een gift van het landbouwfonds. Op restauratievlak zijn we dit jaar vooral bezig met de Glazen Brik. Er wordt hard gewerkt aan de reparatie. Dit vindt plaats bij een voor ons nieuwe restaurateur. Het begon ermee dat de restaurateur die meerdere keren voor ons gewerkt heeft naar het westen verhuisde. Omdat hem volgen met koetsen ons letterlijk wat te ver ging, zochten we een vakbekwame vervanging. Op suggestie van onze vorige restaurateur kwamen we bij deze nieuwe terecht in Bolsward. Het vinden van een goede restaurateur is niet eenvoudig, want een restauratie zorgt altijd voor verassingen. Omdat er van een koets geen technisch handboek of losse onderdelen verkrijgbaar zijn is het vaak een gepuzzel hoe de restauratie technisch uitgevoerd wordt, en met welke materialen. En om dan weer aan die materialen te komen. Na het houtwerk wordt ook het dak opnieuw bekleed met skai. Als we daar geen schuimrubber meer tussen willen blijkt, na rondom informeren, canvas het aangewezen materiaal. De hemel is van een ouderwets soort schrootjes die origineel zijn en die mogen blijven. En als we toch bezig zijn, vinden we dat de bekleding van de banken binnen bij het opknappen niet mogen worden overgeslagen. Parallel aan het houtwerk wordt er ook gewerkt aan de wielen, draaistel en veren. Dat gebeurt in respectievelijk in Nieuw Leusden en Hoogezand. Door een oud ongeval in het begin van de jaren 80 waarvan de veren ernstig geleden hadden, (het zichtbare deel van de schade), bleek toch ook het hele voorstel te zijn ontzet en was er veel meer schade aan het voorstel dan wij hadden begroot. We hopen uit de donaties dit jaar dat bedrag te kunnen halen, graag uw hulp daarbij. Het zou toch heel mooi zijn als volgend seizoen de Glazen Brik weer de weg op kan. Voor de komende tijd staat de verdere restauratie van de Glazen Brik op ons activiteitenlijst, en daarnaast fondsenwerving, omdat we ook onze restauratieplannen met andere koetsen een impuls willen geven. In al deze activiteiten steunt u ons, waarvoor ik u namens de vrijwilligers en het bestuur wil danken. Graag nodig ik u bij deze uit om ook dit jaar ons te steunen met een donatie; het bedrag daarvoor is 15,-, maar een hogere gift is meer dan welkom. Want uiteindelijk is ons doel om meer van onze koetsen de weg op te krijgen, zodat een ieder, passagier of toeschouwer, hier weer van kan gaan genieten; de bekroning van het resultaat van mede uw gift.

Hartelijk dank,

Mertijn Dijkstra
Voorzitter


Uit de Midweek weekblad voor Leek en omstreken van 17 sept 2008:
Huldiging oprichter
Drs. Jaap Stienstra in het verdiende zonnetje gezet Het Nationaal Rijtuigmuseum huldigde afgelopen weekend één van zijn oprichters van een halve eeuw geleden: drs. Jaap Stienstra. In 1958 nam hij met vijf andere rijtuigliefhebbers het initiatief om op Nienoord een nationale koetsenverzameling bijeen te brengen.


LEEK - In dit jubileumjaar vierde Jaap Stienstra zijn 85e verjaardag. Bij de Crème Calêche van Koningin Beatrix vond zaterdag de huldiging plaats. Sprekers waren o.a. Siepie de Jong, oud-burgemeester van Leek. Jaap Stienstra was in de provincie Groningen
als rondreizend schooltandarts een begrip. Van jongs af aan is hij een barok levenskunstenaar. Maar liefst 52 jaar lang was hij voorzitter van de Compagnie tot Instandhouding van het Oude Gerij, een grote groep liefhebbers van paarden en koetsen die gekostumeerd rondreed. Sinds zijn studietijd was hij actief in en voor het Groninger studentencorps Vindicat atque Polit. Via het dispuut Pragmaticum lllustre bevorderde hij het gebruik van koetsen in oude stijl. Jarenlang maakte hij deel uit van het bestuur van het Nationaal Rijtuigmuseum en de stichting Paard en Karos.

Open monumentendag
In september werden we benaderd voor een Jan Plezier bij Open Monumentendag rond de boerderij Hermans Dijkstra in Midwolda. Middels stalhouder Nieboer konden we ook hier het geheel met een rijdend rijtuig verlevendigen.


Lustrum tocht
Nog ter gelegenheid van 30 jarig bestaan, vorig jaar, van Stichting De Koetsewagen organiseerde het bestuur een koetsentocht die gecombineerd werd met een reünie van oudleden van Pragmaticum Illustre. Omdat een groot deel van de koetsen van Stichting De Koetsewagen afkomstig is van deze studentenvereniging, en velen in het verleden ook bij de Koetsewagen betrokken zijn geweest of dat nog steeds zijn, was het een feest der herkenning. Het was een gezellige dag, waaraan stalhouder Kuipers belangeloos zijn medewerking verleende, en waarvan de opbrengsten volledig ten gunste kwamen aan de restauratiepot. Aardig was ook dat deze reünie uitmondde in een aantal (hernieuwde) donateurs. Oud-Pragmaticant Kerst Toxopeus schreef naar aanleiding van deze tocht een aardig artikel in het blad voor de oud-ledenstichting van Vindicat. Wij citeren een aantal passages, met betrekking tot de rijtuigen en de rol van het Pragmaticum daarbij, in hieronder volgende stuk:
Pragmaticum lllustre 1954-2008
Op 18 mei 2008 vond er een rijtoer plaats van Slaperstil (oostelijk van Stad) naar Aduarderzijl, georganiseerd door het Pragmaticum lllustre. Ik kwam hierachter door een bericht in het Vindicat magazine en bij navraag bleek dat ik als oud-regent (1957-1958) van harte welkom was mee te draven in de prachtige West- Groningse dreven. Als oudst aanwezige mocht ik de calêche bestijgen, die ooit als eerste rijtuig de serenade van 1959 was voorafgegaan. Toen, zoals het behoorde, getrokken door vier paarden, gereden van onder de man, met twee koetsiers op de bok en twee palfreniers achterop. Nu twee paarden, een koetsier en de zeven oud-regenten, maar toch. Het Pragmaticum werd opgericht op of omstreeks 21 maart 1954. Gerangschikt onder de categorie van 'Officieuze Sub-verenigingen' kan men voor het eerst over het Pragmaticum lezen in de Almanak 1955 (pag. 215) en ziet men het logo van de korenschoof, gepikt door twee vogeltjes (Stientje en Vosje, aldus het Corpslid 'in the streef). Een van de eerste activiteiten van het Pragmaticum is het organiseren van een mencursus (o.l.v. Hemmes) geweest. Niet onvermeld mogen blijven de lezingen cycli over de fenomenologie van het reizen (in boek verschenen 'De mens op reis' in 1959 bij het
Spectrum) en over de Culinaria der Groninger Borgen, waarin wordt beschreven hoe gerechten werden bereid uit eigen teelt en de smaak ervan bepaald werd door de hoeveelheid van het ingrediënt ('een podding met 20 eieren'). Ook dit is in druk verschenen, steeds met de vermelding: "uitgebracht door het Pragmaticum lllustre ten dienste van het Groninger Studenten Corps Vindicat at que Polit").
Toch maakte het Pragmaticum pas echt geschiedenis als de grote hervormer van de Serenade bij de (toen) jaarlijkse rectoraatsoverdracht aan de universiteit. De organisatie van de Serenade 1956 was door de Senaat opgedragen aan de Regenten (een soort 'outsourcing' avant la lettre), die er een soort van vooroorlogse maskerade van wisten te maken. De stoet op 17 september bestond uit: vier muziekcorpsen, acht praal-wagens, vier gekostumeerde groepen, honderd nieuwe fakkels en 22 koetsen!

Het Corps was eigenaar van slechts het Senaatsrijtuig. Voor de rest waren er in Groningen en omstreken bijna geen koetsen meer te vinden en voorzover wel, waren de eigenaars niet tot bruikleen bereid. De Almanak 1957 (pag. 165) schrijft daarom: "slechts aankoop restte". Pragmaticum kocht een koets en twee landauers. Hoe de aanschaf (en de restauratie) werden gefinancierd is tot vandaag een raadsel, vooral omdat kort daarna nog vier koetsen werden gekocht (7 september) en in oktober nog eens drie, waaronder de staatsiekaros van Frederik van Pruisen, die hem was geschonken door de Tsaar van Rusland. En het hield niet op; er werd steeds meer materieel aangeschaft en de Almanak van 1958 vermeldt dat veilingen werden bezocht in 18 steden, waarvan vier in Engeland en Duitsland. Maar nog belangrijker: een koets zonder paard is als een dominee zonder bijbel en (ik citeer Prof. Mr. H.J.Scheltema): "door de oplettendheid en doorzetting van het Pragmaticum kon het laatste te Groningen nog gevoerde stalhoudersbedrijf worden behouden en uitgeoefend door de stichting Stalhouderij Groningen; het is waarlijk te hopen dat deze stichting die natuurlijkerwijs met geldzorgen te kampen heeft, haar leven zal weten te rekken; het bedrijf zal over een tiental jaren tot een zodanige merkwaardigheid zijn geworden, dat dan lichter geldbronnen zullen kunnen worden gevonden". Ook bij het verwerven van koetsen bestonden er natuurlijk 'grenzen aan de groei'. Zo kwam - vanuit de hierboven genoemde Compagnie en het Pragmaticum - op 11 juni 1957 de 'Stichting Paard en Karos' tot stand, die het Nationaal Rijtuig Museum 'Nienoord' te Leek zou gaan inrichten en exploiteren. De fraaiste koetsen van Pragmaticum (waaronder de karos van Koning Frederik) staan op Nienoord ten toon. Dat Pragmaticum een soort bedrijf geworden was, is overdreven, maar toch werd het raadzaam geacht, wegens het grote warnet van werkzaamheden, bezittingen en verscheidenheid van activiteiten dit statutair te regelen. Op 21 juni 1958 keurde de ledenvergadering de statuten goed (waarin het woord 'stalhoudend' door 'constabulair' Regent was vervangen. Erkenning bij Koninklijk Besluit (eigen rechtspersoonlijkheid) werd verleend op 21 februari 1959. Kort daarna (24 juni 1959) vond een manifestatie plaats, waarin alles dat Pragmaticum in zijn vijfjarig bestaan tot stand had gebracht, gelijktijdig en in één grote etalage tentoon werd gesteld: de buitendag van het lustrum 1959 te Leek in het nationaal rijtuigmuseum Nienoord. Honderden gebiedermeierde dames en heren kwamen met een speciale trein uit Groningen over een oude lijn naar het Leeker station, vanwaar alle koetsen pendelden naar Nienoord. Hier kon men wandelen, eten, roeien, naar het concert, cabaret, ballet, bioscoop, modeshow, tennisdemonstratie en nog veel meer van 's middags 3 tot 's avonds 10 uur. Pragmaticum mag beschouwd worden als voorloper van Joop van der Ende. Zover waren mijn gedachten gekomen toen calêche en janplezier stil hielden bij Jaap Stienstra in Aduarderzijl. Eerste presiderend regent, oprichter en ere-regent van het Pragmaticum lllustre. Voor mij had hij het ook van Vindicat mogen worden of ereburger van de Stad. De lunch was uitstekend en alle deelnemers werden donateur van de Stichting de Koetsewagen.


Uw aandacht voor: De Rode coup "Mudde"
Deze coupé staat bij stalhouder Kuipers en is een van onze mooiste coupé's . Het inwendige is bekleed met rood fluweel wat haar deze naam geeft. Het glas in de voorruit is rond gebogen. Coupé betekent afgesneden, omdat de voorste helft veel korter is dan bij een Berliner. Het is een coupé trois quart, in Engeland een Brougham coupé genoemd, hoewel die meestal nog iets groter is. De bouwer is Mudde uit Amsterdam en dat is te zien op de wieldoppen van de achterassen. Op de wieldoppen van de voorassen staat tot onze verbazing echter een anderen naam: Tattersall in Bussum en inderdaad is de vooras vervangen. Tattersall, Rijtuigenhandel, H. van Zalinge & Zn., Eslaan 20 Bussum( telefoon: 435 in 1915). Tattersall is genoemd naar het nog steeds bestaande beroemde engelse paardenveilinghuis uit 1766, ( de paarden worden er nog steeds in guineas afgerekend) en "een Tattersall" was synoniem met veilinghuis in veel Europese landen. Wat het precieze verband met de Bussumse Tattersall is weten we niet. Onze coupé heeft een stang met prikkels achteraan boven de as, zodat kinderen er niet op springen om mee te rijden. Dit komt bij heel rijtuigen voor. De rijsnelheid was vroeger gering en de uitdaging voor kinderen dus groot.
De lijst met beschadigingen is lang, niet functionerende deuren etc. Toch zou deze coupé goed in goede staat terug te brengen zijn en dan is het weer een juweeltje, maar u kent onze financiële problemen en er zijn nog twee wachtende in de rij die eerst klaar moeten.




Hierbij meld ik me aan als donateur van de Stichting 'De Koetsewagen'

Naam: ...............................................................................
Adres: ...............................................................................
Postcode: .............................. Woonplaats: ............................
Mijn donatie a 15,- per jaar maak ik over na ontvangst van een acceptgirokaart van de Stichting 'De Koetsewagen'.
Na mijn betaling ontvang ik eenmaal per jaar het blad 'De Koetsewagen'.

.............................. .............................. .............................
(plaats) (datum) (handtekening)

Een rijtuig zorgt voor een stijlvolle verlevendiging van het landschap. Het accentueert de cultuur en de historie waar Groningen zo rijk aan is.
Laten we er met z'n allen voor zorgen dat dit stuk cultuurbezit niet verloren gaat en dat we nog tot in lengte van dagen kunnen genieten van de prachtige aanblik die een koets ons in de straten biedt.


Het bestuur van de stichting 'De Koetsewagen ' bestaat uit:
Voorzitter: S.M. Dijkstra Administratief adres: J.A. Buiskool
Secretaris: J.A. Buiskool Sicke Benninghestede 20
Penningmeester: R. de Vos 9804 SB Noordhom
Leden: A Ramaker
H. Rijlaarsdam-Sikma Girorekening 3425570
Techn. Commissie: M.J. Stok
assisterend: H v.d. Werff
_______________________________________________________________________________
Stalhouderijen: Stalhouderij J. Kuipers Friesestraatweg 424 tel.050-5774438
9746 TL Groningen
Stalhouderij Nieboer Hoogezand tel:0598-320888
Inhoud:
Voorwoord | Huldiging_oprichter | Open_monumentendag | Lustrum tocht Pragmaticum lllustre 1954-2008 De_Rode_coupé_'Mudde' | opgave Donateurs